Δεν χρειάζεται να ρωτήσουμε κανέναν ειδικό, το βλέπουμε μόνοι μας: Ποιο είναι το πιο πιεστικό πρόβλημα της χώρας σήμερα; Μα, φυσικά, η χρεοκοπία της: το γεγονός ότι, χωρίς διεθνή δανεισμό, η Ελλάδα θα είχε ήδη κηρύξει στάση πληρωμών· ότι τα ταμειακά της διαθέσιμα επαρκούν για δύο μήνες το πολύ!
Τι πρέπει να γίνει, λοιπόν; Μα, φυσικά, μεταξύ άλλων, να αυξηθούν επειγόντως τα δημόσια έσοδα. Πώς; Με διάφορους τρόπους, από τους οποίους ο οικονομικά πλέον αποτελεσματικός και ηθικά ορθός είναι η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.
Οτι η φοροδιαφυγή συνιστά ένα μείζον πρόβλημα, σε σημείο που έχουμε γίνει διεθνώς καταγέλαστοι, είναι ευρύτατα γνωστό. Πιστοποιείται, επίσης, από πληθώρα μελετών. Ενδεικτικά: σε πρόσφατη μελέτη καθηγητών του Πανεπιστημίου του Σικάγου, η φοροδιαφυγή των ελεύθερων επαγγελματιών το 2009 υπολογίζεται στα 28 δισ. ευρώ. Αν τα εισοδήματα αυτά φορολογούνταν, θα απέφεραν 11,2 δισ. δημόσια έσοδα, αρκετά για να καλύψουν περίπου το 1/3 του δημοσιονομικού ελλείμματος το 2009 ή το μισό του 2008!
Παρόμοια είναι η κατάσταση στην είσπραξη του ΦΠΑ. Η Ελλάδα έχει τη μικρότερη αποδοτικότητα στην είσπραξη ΦΠΑ στην Ε.Ε. και τη δεύτερη μικρότερη στις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Κομισιόν, η Ελλάδα εισέπραξε μόνο το 37% του οφειλόμενου ΦΠΑ το 2010! Μελέτη του ΟΟΣΑ αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «αν η Ελλάδα μπορούσε να εισπράξει τον ΦΠΑ, τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων με την ίδια αποδοτικότητα όπως άλλες χώρες του ΟΟΣΑ, αυτό θα αύξανε τα φορολογικά της έσοδα κατά περίπου 4,75% του ΑΕΠ ετησίως».
Με αυτά τα δεδομένα, τι πρέπει να κάνουμε; Να ενισχύσουμε, φυσικά, τους φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς, τόσο με ανθρώπινους όσο και με υλικούς πόρους. Αυτό που κάνει τη διαφορά, όμως, σε έναν οργανισμό δεν είναι τόσο οι πόροι καθεαυτοί όσο η αξιοποίησή τους. Πώς; Με την άσκηση σύγχρονης επαγγελματικής διοίκησης. Μόνο μια καλά οργανωμένη και επαγγελματικά διοικούμενη δημόσια υπηρεσία μπορεί να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στο έργο της και να παραγάγει αποτελέσματα με διάρκεια.
Συμβαίνει αυτό; Κρίνετε μόνοι σας. Ας πάρουμε το ΣΔΟΕ, τον σημαντικότερο μηχανισμό για τη δίωξη του οικονομικού εγκλήματος και της φοροδιαφυγής. Δείτε πώς διοικείται το ΣΔΟΕ – για την ακρίβεια, πώς επιλέγεται ο εκάστοτε ηγέτης του.
Ανακοινώθηκε πρόσφατα ότι ο νέος ειδικός γραμματέας του ΣΔΟΕ είναι ο κ. Στ. Στασινόπουλος. Ποια είναι τα προσόντα του; Μέχρι πρότινος ήταν προϊστάμενος στη ΔΟΥ Μεσσήνης, διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Καλαμάτας και, παλαιότερα, επικεφαλής του πολιτικού γραφείου του κ. Σαμαρά στη Μεσσηνία. Ας πάμε πιο πίσω, για να αποκτήσουμε μια πληρέστερη εικόνα του φαινομένου. Από το 1997, έτος λειτουργίας του ΣΔΟΕ, επικεφαλής του διετέλεσαν, μεταξύ άλλων, οι εξής: ο κ. Γ. Κανελλόπουλος, στέλεχος και υποψήφιος βουλευτής του ΠΑΣΟΚ· ο κ. Δ. Μπατζελής, στέλεχος του ΠΑΣΟΚ και αδελφός της πρώην υπουργού Κ. Μπατζελή· ο κ. Σπ. Κλαδάς, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της Ν.Δ. και προσωπικός φίλος του τότε πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή· ο κ. Γ. Καπελέρης, πρώην πρόεδρος της ΠΑΣΚΕ Οικονομολόγων και πρώην υποψήφιος βουλευτής του ΠΑΣΟΚ.
Τι κοινό έχουν όλοι αυτοί; Είναι είτε κομματάνθρωποι είτε «κολλητοί» ισχυρών πολιτικών προσώπων είτε και τα δύο. Σε κάθε περίπτωση, προέρχονται από φατρίες (κομματικές, συνδικαλιστικές, προσωποπαγείς κλίκες ή δίκτυα εντοπιότητας), διαπλέκονται με κομματικές εξουσίες, δεν διαθέτουν πολιτική ανεξαρτησία από την εκάστοτε κυβέρνηση. Κατά συνέπεια, δεν διαθέτουν τη «νομιμοποίηση της διαδικασίας», αφού δεν επελέγησαν με ανοιχτές αξιοκρατικές διαδικασίες.
Γιατί να εμπιστευθούμε τον νέο επικεφαλής του ΣΔΟΕ ότι θα ενεργήσει ανεξάρτητα από τυχόν μεροληπτικές εντολές του πολιτικού προστάτη του, σε ό,τι αφορά λ.χ. την έρευνα χιλίων πολιτικών προσώπων τα οποία ελέγχονται από την υπηρεσία του για πιθανό παράνομο πλουτισμό; Γιατί να πιστέψουμε ότι το ΣΔΟΕ πράγματι ερευνά (από το 2008!) την ανεξακρίβωτη προέλευση των 5,2 εκατομμυρίων ευρώ του εκδότη κ. Θ. Αναστασιάδη, όπως κατήγγειλε στη Βουλή η κ. Μπακογιάννη το 2010; Πώς να πιστέψουμε ότι ο επικεφαλής του ΣΔΟΕ θα θέσει πάνω απ’ όλα το συμφέρον της υπηρεσίας του και όχι αυτό του πολιτικού εντολοδότη του;
Οσο ικανός κι αν είναι ο επικεφαλής του ΣΔΟΕ, στο μέτρο που σημείο αναφοράς του είναι κομματικά κέντρα αποφάσεων, το έργο του θα υπονομεύεται από την έλλειψη εμπιστοσύνης. Ιδού, λοιπόν, το ελλαδικό μετα-πρόβλημα ξανά: η αναπαραγωγή της έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Οσο οι θεσμοί του κράτους στελεχώνονται με κομματοκρατικό τρόπο τόσο το έργο τους θα καθίσταται αντικείμενο κομματικής διαμάχης, άρα θα αμφισβητείται. Θα αποδυναμώνεται, συνεπώς, τόσο η παραγωγή έργου όσο και η εμπιστοσύνη των πολιτών σε αυτό.
Και κάτι τελευταίο. Ο νέος επικεφαλής του ΣΔΟΕ αντικατέστησε έναν αποδεδειγμένα ικανό δημόσιο λειτουργό, τον πρώην αντεισαγγελέα Εφετών κ. Διώτη. Ο κ. Διώτης έχαιρε γενικής εκτίμησης, επέδειξε ζήλο και επιτυχίες στη δουλειά του και, με την εισαγγελική του ιδιότητα, ήταν ο άνθρωπος που συνέβαλε τα μέγιστα στη δίωξη της τρομοκρατίας. Ενας τέτοιος άξιος (και ανεξάρτητος) λειτουργός κρίθηκε ότι έπρεπε να αντικατασταθεί, τη στιγμή που η χώρα απεγνωσμένα αναζητεί έσοδα!
Οι πολιτικάντηδες δεν θέλουν θεσμικά αντίβαρα, τους είναι ενοχλητικά. Οι ιστορικοί εθισμοί τους είναι τέτοιοι που εμπιστεύονται μόνο τους «κολλητούς» τους, αποδυναμώνοντας έτσι τους θεσμούς και τις αξίες που τους συνέχουν. Δεν αντιλαμβάνονται ότι το σύγχρονο κράτος είναι μια πολύ σύνθετη υπόθεση για να διοικηθεί αποτελεσματικά από παρέες. Παρά τη χρεοκοπία της, η Ελλάδα του 21ου αιώνα δυσκολεύεται να απαλλαγεί από τη μετα-οθωμανική κληρονομιά της…
Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή, 2.9.2012
Ο Χαρίδημος Τσούκας είναι καθηγητής Στρατηγικής Διοίκησης και Οργανωσιακών Σπουδών στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.
