Πλήξη αφόρητη. Μονοτονία. Και μια “γεύση” αηδίας – όχι στο στόμα, στο μυαλό. Αλλά και πίκρα. Μαζί με θυμό και απέραντη ντροπή. Μα έτσι ήταν και… πριν από μένα η Ελλάδα; Έτσι συμπεριφέρονταν πάντοτε οι Έλληνες… και προτού γεννηθώ εγώ; Ρωτώ, για να μάθω, γιατί από την πρώτη δεκαετία της ζωής μου… κάτι είχα καταλάβει – και στη δεύτερη ήδη το είχα διακρίνει πλήρως. Πριν, όμως; Στα μέσα του προηγούμενου αιώνα, μετά τη φρίκη της εμφύλιας διαμάχης; Στο Μεσοπόλεμο; Στα τέλη του 19ου αιώνα; Έτσι;
Όταν, το 1793, ο Φρίντριχ Βίλχελμ Κρίστιαν Καρλ Φέρντιναντ φον Χούμπολτ, υπερασπιστής της φιλελεύθερης ιδεολογίας και γλωσσολόγος, προσπάθησε να διαμορφώσει και να αναπτύξει μια νέα αντίληψη της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού, υποδεικνύοντάς τα ως το δρόμο προς μια υποδειγματική ανθρωπότητα (“Über das Studium des Alterthums, und des griechischen insbesondere”) μάλλον δε θα πρέπει να είχε στο μυαλό του… το “πνεύμα” και τη “φιλοσοφία” του Συνασπισμού. Ούτε όταν, στις 16 Αυγούστου 1809, ίδρυε το ομώνυμο πανεπιστήμιο στο Βερολίνο, φανταζόταν πως 202 χρόνια αργότερα, ύστερα από χιλιάδες εκδηλώσεις λόγου στον κατεξοχήν χώρο τους, το πανεπιστήμιο, μια χούφτα Έλληνες θα προσπαθούσαν να… διδάξουν στο ακροατήριο… δημοκρατία!
Βράδυ Δευτέρας, 24 Οκτωβρίου 2011, και στο κατάμεστο Audimax του Πανεπιστημίου Humboldt, ο απερχόμενος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κλοντ Τρισέ, σε μια ενδιαφέρουσα ομιλία με τίτλο “Διαμορφώνοντας το μέλλον της Ευρώπης”, τονίζει πως ό,τι γίνεται αυτή την περίοδο για την Ελλάδα είναι δικαιολογημένο, καθώς η χώρα δεν έχει πλέον πρόσβαση στις αγορές και η βοήθεια είναι δεδομένη – φυσικά, με αυστηρές προϋποθέσεις. “Οι χώρες είχαν το δικαίωμα να προσπαθήσουν να διορθώσουν μόνες τους την κατάσταση” προσθέτει με νόημα…
Μιάμιση ώρα το ακροατήριο (κυρίως νέοι και νέες, σπουδαστές και σπουδάστριες του παεπιστημίου, με μπλοκ και μολύβια στο χέρι για σημειώσεις) τον ακούει σιωπηλό (δεν εννοείται;). Αλλά τα πανό είναι εκεί, πίσω πίσω στην αίθουσα. Και κρύβει… τρομερές αλήθειες, βαθυστόχαστες ιδέες και ρηξικέλευθα νοήματα: “Όχι λεφτά στις τράπεζες”, “Έξω η τρόικα από την Ελλάδα”.
Η πρώτη ερώτηση προς τον κ. Τρισέ από Έλληνα φυσικά. Και. όπως συμβαίνει σχεδόν πάντοτε σε ομιλίες και συνεντεύξεις Τύπου, όταν ρωτούν οι Έλληνες… δε ρωτούν. Εκφωνούν δεύτερο και τρίτο και τέταρτο κ.ο.κ. λόγο. Βγάζουν τ’ απωθημένα τους. Τα λένε έξω απ’ τα δόντια, βρε αδελφέ! Χύμα και σταράτα. Και με φωνές και με γλώσσα αυθάδικη και αλαζονική – πώς μιλά ο Στέλιος Ράμφος, ας πούμε, ε, καμία σχέση! Και τι να απαντήσει ο άμοιρος Γάλλος, όταν του ζητούν… να απολογηθεί για το ελληνικό χάλι; Θυμήθηκα άλλους Έλληνες, που σε ερώτηση γερμανού δημοσιογράφου, απεσταλμένου του ραδιοφώνου του Βερολίνου στην Αθήνα, σχετικά με την ελληνική κρίση, απαντούσαν “Ε, να βοηθήσουν και λίγο οι Ευρωπαίοι, τι κοινοτική αλληλεγγύη είναι αυτή που δείχνουν” – σαν το ανέκδοτο με το “Κι εσείς, γιατί βασανίζετε τους μαύρους;”.
Και η δεύτερη “ερώτηση” από το ακροατήριο, “ελληνική” κι αυτή. Η συγκεκριμένη Ελληνίδα, όμως, δε δέχεται… καταπίεση, συνεπώς αρνείται ακόμη και να χρησιμοποιήσει το μικρόφωνο – “Με ακούνε όλοι κι έτσι” βροντοφωνάζει σα νέα… Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, και… “πατάει το play”. Ο κ. Τρισέ την ακούει προσεκτικά και όταν… τον αφήνει να πάρει το λόγο, κλείνει και απομακρύνει από μπροστά του, ήρεμα, το μικρόφωνό του. “Κι εγώ δε χρειάζομαι μικρόφωνο” της απαντά και μιλά για δέκα λεπτά χωρίς μικρόφωνο, δυνατότερα απ΄ό,τι σε όλο το λόγο του, με μικρόφωνο! Από τα χειροκροτήματα του τέλους δεν χωρά αμφιβολία: η ελευθερία του λόγου μα και η ευγένεια νίκησαν κατά κράτος το… κράτος του πανικού, της αυθάδειας και του τσαμπουκά. Πόσο διαφορετικά θα ήταν αν είχε συμβεί το ίδιο, στην Ελλάδα, πολλά πολλά χρόνια πριν…
Στο δρόμο της επιστροφής, επάνω στο ποδήλατο, οι 3 βαθμοί Κελσίου με βοηθούν να έχω ξάστερο μυαλό. Σκέφτομαι και ξανασκέφτομαι τα ίδια. Δύο χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Ελλάδα και όλα φαίνονται (αν θέλεις να τα δεις) ακόμη πιο καθαρά. Κακώς φοβόμαστε πιθανή (σίγουρη, δηλαδή) απομόνωση “αλβανικού” τύπου, αν γυρίσουμε ξανά στη δραχμή. Η απομόνωση είναι εδώ, παρούσα – πολλά χρόνια τώρα. Και η διαφοροποίηση από την υπόλοιπη Ευρώπη πλήρης (και οριστική;). Σκέφτομαι και τα άλλα που είπε ο Ζαν Κλοντ Τρισέ. Το κάλεσμά του για περαιτέρω ενίσχυση του ελέγχου στα κράτη της ευρωζώνης που επανειλημμένα δεν τα καταφέρνουν καλά στο νοικοκύρεμα των οικονομικών τους. “Αλλά με σαφή όρια” τόνισε. Αν ένα κράτος συνεχίζει να μην πετυχαίνει τους στόχους του στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, ώστε να λαμβάνει τη διεθνή βοήθεια, οι αρχές της ζώνης του ευρώ οφείλουν να θα αναλάβουν μεγαλύτερο ρόλο, πιο εξουσιαστικό ως προς τη διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής του κράτους αυτού, είπε, τονίζοντας πως κάτι τέτοιο βέβαια “θα καταστήσει αναπόφευκτη την τροποποίηση των Συνθηκών”.
Αλλά… με τι ασχολείται ο Τρισέ; Και τι νομίζει πως θα καταφέρει; Δε ρωτάει καλύτερα… το Συνασπισμό; Φτάνοντας στο σπίτι, αναζητώ στο internet τυχόν εξελίξεις της βραδιάς. Και πέφτω επάνω στον κ. Λαφαζάνη. Διαβάζω στο “Βήμα”: “Η έξοδος της χώρας μας από το ευρώ και η διάλυση της ευρωζώνης συνιστούν τη μόνη απάντηση ανάπτυξης και παραγωγικής προοπτικής για την Ελλάδα και την ευρωπεριφέρεια, απέναντι στο “ζουρλομανδύα” του ευρωνομίσματος, που έχει εξελιχθεί σε απέραντη γερμανική “φυλακή”». Ναι, αυτά έλεγε ο άτυπος επικεφαλής του Αριστερού Ρεύματος, Παναγιώτης Λαφαζάνης, στη Θεσσαλονίκη, την ώρα ακριβώς που ο Ζαν Κλοντ Τρισέ μιλούσε στο Humboldt. Και, στην ίδια εκδήλωση, ο πανεπιστημιακός Στάθης Κουβελάκης τόνισε ότι η πρόταση της στάσης πληρωμών και της εξόδου από το ευρώ “δεν οδηγεί στην απομόνωση της χώρας, ούτε στην επιστροφή σε κάποιον ανέφικτο εθνικό καπιταλισμό”. Αντίθετα, όπως είπε (σύμφωνα, πάντοτε, με το “Βήμα”), “θα ανοίξει νέους δρόμους ανατροπής σε όλη την Ευρώπη και σε ρήξη με το σημερινό αντικοινωνικό και ακραία αντιδημοκρατικό οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης”.
Το μέλλον της Ελλάδας ίσως προδιαγραφεί αύριο, Τετάρτη, 26 Οκτωβρίου 2011. Και μάλλον θα επηρεάσει όλες τις επόμενες γενιές. Αλλά το παρόν της έχει σίγουρα θεμελιωθεί δεκαετίες τώρα. Το ξέρουμε καλά εμείς οι Έλληνες – βάλαμε και τα φτυάρια και το τσιμέντο. Και τα ίδια μας τα χέρια – μέσα στα μάτια μας!
Ο Παναγιώτης Ανδριανέσης είναι δημοσιογράφος. Υπήρξε δημιουργός και αρχισυντάκτης του e-working της εφημερίδας ‘Ναυτεμπορική’.