Βγαίνοντας από τον σταθμό του μετρό, εκτείνεται μπροστά μου η δεύτερη πλατεία του σχεδίου των Κλεάνθη και Shaubert, που αρχικά ονομαζόταν κήπος των Μουσών, μετονομάστηκε σε πλατεία των Ανακτόρων και αργότερα με την ψήφιση του Συντάγματος από την Α΄ Εθνοσυνέλευση κατέληξε, στη σημερινή της ονομασία, να λέγεται πλατεία Συντάγματος.
Η γρήγορη ανάγνωση του χώρου δείχνει τόπο τουριστικό, κόμβο κυκλοφοριακό και συγκοινωνιακό – είσοδος μετρό, στάσεις τραμ, σημείο συγκέντρωσης των κατοίκων και όχι μόνο, με αλόγιστα και απερίσκεπτα τοποθετημένα ‘παρτέρια’ νερού που καταλήγουν σε σχάρες συλλογής απορριμάτων. Εικόνα απαράδεκτη αυτή η τελευταία, για ένα από τα κύρια συστατικά στοιχεία του ευρωπαϊκού αστικού χώρου, την πλατεία. Εικόνα απαράδεκτη γενικά.
Η πλατεία Συντάγματος βρίσκεται στο κέντρο της δραστηριότητας του αθηναϊκού βίου, κόμβος που ενώνει την Πλάκα, την Ακρόπολη, τη Μητρόπολη, τον Εθνικό κήπο, την οδό Ερμού και το Κολωνάκι. Είναι η πλατεία που δεν κοιμάται ποτέ. Συνδεδεμένη με το κτήριο των ανακτόρων αρχικά, και του Kοινοβουλίου σήμερα, στα πόδια του μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη, είναι το κέντρο της σύγχρονης πόλης. Το πνεύμα και ο χαρακτήρας της προηγούμενης νεοκλασσικής πλατείας, τείνουν να χαθούν στη νέα πραγματικότητα. Ρακένδυτοι επαίτες κοιμούνται στα παγκάκια, που η φθορά και η έλλειψη συντήρησής τους είναι εμφανής. Η κακοποίηση είναι έκδηλη και από την απουσία τέχνης. Η πλατεία είναι εξ΄ορισμού ένας ανοικτός δημόσιος χώρος που πρέπει να υπηρετεί τις λειτουργικές ανάγκες της πόλης, να απαντά σε αξιώσεις γοήτρου και σε αφαιρετικούς κώδικες που την αναδεικνύουν.
Ο βασικός της χαρακτήρας είναι πολιτική πλατεία και χώρος διεκδικήσεων με υψηλό πολιτικό συμβολισμό, που ενίοτε φιλοξενεί εκδηλώσεις πολιτικής, κοινωνικής και πολιτισμικής διάθεσης και ύφους. Πρέπει λοιπόν να αντιμετωπιστεί ως έργο τέχνης και πολιτισμού που οφείλει να αντέξει στον χρόνο, να γίνει αποδεκτό και να βιώνεται από τους κατοίκους με ευπρέπεια και σεβασμό. Ψάχνουμε την αυθεντικότητα του ελεύθερου χώρου της πόλης που τα τελευταία χρόνια η αποπνικτική ατμόσφαιρα των χημικών ως απόηχος των διαφόρων διαδηλώσεων, την καταστρέφει. Η πλατεία Συντάγματος είναι τοπόσημο για την Αθήνα, ένα εντυπωσιακά αρχιτεκτονικό σύνολο που αυτή τη στιγμή κάνει έκκληση για παρεμβάσεις λιτές, αποτελεσματικές, ως προς τον ρόλο, την αίσθηση και την απόλαυσή της από τους κατοίκους της πόλης αλλά και από τους τουρίστες και τους διάφορους περαστικούς.
Έχω ήδη φτάσει στο κάτω μέρος της πλατείας και γυρίζω να κοιτάξω προς τη Βουλή. Δεσπόζει πάνω από τον ορίζοντά μου, με τη Σημαία να επιβάλλεται στον ιστό της και με το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη που το φρουρούν μέρα νύχτα εύζωνοι με παραδοσιακή στολή, να προσελκύει Έλληνες και ξένους κατά τη διάρκεια της αλλαγής φρουράς. Η γοητευτική πατίνα του χρόνου έχει χαθεί μαζί με τα λόγια του Κωστή Παλαμά, που διάβασα πρόσφατα σε εισαγωγικό σημείωμα της έκθεσης ‘Συνέβη στην Αθήνα’: ‘Η Αθήνα δεν είναι για να την αγαπά κανείς και για να την ποθεί. Τουλάχιστον η Αθήνα του εξωτερικού κόσμου, η τωρινή, η επίγεια. Πόσο διαφέρει από την ιδέα της Αθήνας που έχουμε κλεισμένη μέσα μας, σοφοί και άσοφοι, και την λατρεύουμε. Πολυκοσμία, πανσπερμία, βαρβαροκοσμία, αυτοκινητοκρατορία, χαλασμός κόσμου, ακαθαρσία, βρώμα…’.
Η Μαίρη Βέργου είναι Αρχιτέκτων.