Από τον προϊστορικό Homo sapiens μέχρι τα μέσα του 20 αιώνα η βασική αιτία θνησιμότητας στον πλανήτη ήσαν οι λοιμώξεις. Ήταν τόσο εύκολο να πεθάνει κανείς. Στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία του 6ου αιώνα επί Ιουστινιανού υπολογίζεται ότι πέθαναν από πανούκλα οι μισοί από τα 55 εκατομμύρια κατοίκων. Ίδια αιτία και στην Κίνα του 11ου αιώνα (από 120 επέζησαν 60 εκατομμύρια), αλλά και ξανά στην μεσαιωνική Ευρώπη του 14ου αιώνα (οι μισοί από τα 70 εκατομμύρια). Πανούκλα, ο μαύρος θάνατος! Στην Αμερική του 16ου αιώνα χάρις στην ευλογιά, την γρίππη και την ιλαρά που κουβάλησαν οι Ισπανοί πέθαναν 90% των 100 εκατομμυρίων Αμερικανών. Τέλος ακόμα και στην αρχή του 20ου αιώνα το 1920, 20 εκατομμύρια σκότωσε η γρίππη, η λεγόμενη ισπανική, χώρια τους υπόλοιπους θανάτους και ακρωτηριασμούς που προξένησαν οι κακοφορμισμένες πληγές των τραυματισμένων στον 1ο παγκόσμιο πόλεμο. Από το 1943, που άρχισε να χρησιμοποιείται το 1ο αντιβιοτικό, η πενικιλίνη, όλα άλλαξαν.
Η πρόοδος της υγιεινής, της ιατρικής και της φαρμακολογίας με τα τόσα εμβόλια, αντισηπτικά, αντιβιοτικά και αντι-ιικά σκευάσματα έχουν περιορίσει την αιτία θανάτου από λοιμώξεις. Έτσι οι πολίτες των σύγχρονων κοινωνιών έχουν πια τη δυνατότητα να ζήσουν πολλά-πολλά χρόνια και να ανακαλύψουν άλλους ωραίους τρόπους για … να πεθάνουν.
Ο τρόπος ζωής άλλαξε με τις νέες τεχνολογίες. Η ανέχεια έδωσε τη θέση της στις ανέσεις, η πείνα στην αφθονία τροφής, οι κακουχίες στην καλοζωία. Είναι κακό αυτό; Όχι, αν τηρείται το πληκτικά επαναλαμβανόμενο, πλην κλασικά επίκαιρο, ρητό “μέτρον άριστον”. Ξεπεράσαμε το μέτρο λοιπόν. Ιδού μερικά παραδείγματα α-μετρο-έπειας:
- οι μηχανές μπορούν να μας μεταφέρουν παντού, γρήγορα και ξεκούραστα. Σύμφωνοι, αλλά ας κάνουμε τον κόπο να πάμε στον φούρνο με τα πόδια και στον 1ο όροφο με την σκάλα.
- οι “οθόνες” μας διασκεδάζουν. Σύμφωνοι, αλλά ας κλωτσήσουμε και μια μπάλα, ας κάνουμε και λίγο ποδήλατο.
- οι τροφές είναι διαολεμένα νόστιμες, σχετικά φτηνές και μπορούμε να τις βρούμε έτοιμες εκεί (στην ταβέρνα) ή εδώ (να μας τις φέρουν στο σπίτι). Σύμφωνοι, αλλά να μπαίνουμε που και που και στην κουζίνα, και ας μην ξεχνάμε τα εποχιακά λαχανικά και φρούτα της φύσης.
- το τσιγαράκι έχει στυλ, βοηθάει το φλερτ, και είναι μια υπέροχη “αντίσταση κατά της αρχής”. Σύμφωνοι, αλλά μήπως πρέπει κάποτε να καταλάβουμε ότι “τους πληρώνουμε” για να μας δηλητηριάζουν;
Οι συνέπειες για την υγεία είναι παχυσαρκία, υπερχοληστερολαιμία, καρδιοαγγειακά νοσήματα.
Άλλος τομέας όπου ο άνθρωπος προκαλεί “την μήνι των θεών” είναι ο υπερκαταναλωτισμός. Θεωρείται πρόοδος να διαθέτουμε πολλά και φτηνά καταναλωτικά προϊόντα από κάθε σημείο της γης. Όμως αυτό έχει σημαντικές συνέπειες για την υγεία που δεν τις σκεφτόμαστε την ώρα που γεμίζουμε την νιοστή πλαστική σακούλα με άλλο ένα μπιχλιμπίδι, παιχνίδι ή ρούχο, που θα έρθει να προστεθεί στο παραφορτωμένο με αγαθά (αγαθά είπατε;) σπίτι μας.
Οι τρεις αιτίες λοιπόν είναι: η ανάγκη για καταναλωτικά προϊόντα “πολλά”, “φτηνά”, “από κάθε σημείο της γης”. Για να παραχθεί μεγάλη ποσότητα και για να έρθουν από μακριά χρειάζεται πολλή ενέργεια και για να είναι φτηνά χρειάζεται “βρώμικη ενέργεια”. Αλλά και μετά τη χρήση θα απαιτηθεί κι άλλη ενέργεια για να καταστραφούν/ανακυκλωθούν ή απλώς θα προστεθούν στη “σαβούρα” του πλανήτη.
Ποιές είναι οι συνέπειες για την υγεία; Επιστημονικές μελέτες συνδέουν την εμφάνιση καρκίνου με συγκεκριμένα βιομηχανικά προϊόντα και παραπροϊόντα. Τα γνωστότερα είναι: βαρέα μέταλλα, PCB, διαλύτες, βαφές, διοξίνες, ραδιενεργά απόβλητα, που είτε περιέχονται στα προϊόντα, είτε απελευθερώνονται στο περιβάλλον, ηθελημένα, από αμέλεια, ή μετά από ατύχημα κατά την διαδικασία, παραγωγής-χρήσης-απόσυρσης του προϊόντος. Άλλη, λιγότερο γνωστή από τον καρκίνο επίπτωση είναι η μιμητική-ορμονική δράση ουσιών (PCB, BPA) στον οργανισμό (πχ ξενο-οιστρογόνα), με αποτέλεσμα αλλοιώσεις στην αναπαραγωγική δραστηριότητα, δηλαδή στειρότητα, μεταλλάξεις κλπ.
Η υπερκαταναλωτική μανία λοιπόν προάγει την μόλυνση σε κάθε μορφή της, με έμμεσες αλλά σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία.
Μειωμένη κινητική δραστηριότητα + αυξημένη και κακής ποιότητας διατροφή + κάπνισμα αυξάνουν την παχυσαρκία, την υπερχοληστερολαιμία και τα καρδιοαγγειακά νοσήματα. Κάπνισμα + περιβαλλοντική μόλυνση αυξάνουν την εμφάνιση πολλών μορφών καρκίνου.
Ο σύγχρονος “homo sapios” δεν πεθαίνει πια από πείνα, ούτε από λοιμώξεις, όπως ο προϊστορικός homo sapiens. Αυτοκτονεί αργά-αργά με τις υπερβολές του.
Ο Χάρης Κανδηλώρος είναι γιατρός Ενδοκρινολόγος.
