Ένας πόλεμος κερδίζεται σε πολλές μάχες, με καλή τακτική και με ένα βασικό προσόν: υπομονή. Η σωστή διατροφή των παιδιών απαιτεί αυτή την ιδιαίτερη πολεμική αρετή από τους γονείς από την πιο τρυφερή ηλικία μέχρι την προχωρημένη εφηβεία.
Οι πρώτες μάχες εμπροσθοφυλακών δίνονται ήδη από την γέννηση. Το μητρικό γάλα, όσο κι αν θεωρείται από όλους άριστο, δεν είναι δυστυχώς καθολικό κεκτημένο. Χίλιες ασήμαντες αφορμές ώστε να εμποδιστεί η γαλουχία καταγράφονται καθημερινά. Ποσοστό ευθύνης έχουν μαίες, μαιευτήρες, αλλά και οι ίδιες οι “άσπλαχνες” μητέρες, χάνοντας οφέλη για το δικό τους στήθος, αλλά στερώντας και τα νεογέννητα από μια καλή αντιμικροβιακή θωράκιση, καθώς και από εξαιρετικής ποιότητας (ουδέποτε αλλεργογόνο) μητρική πρωτείνη, που μόνο με το γάλα γαϊδούρας (!) μπορεί να συγκριθεί.
Οι εκ του συστάδην μάχες όμως αρχίζουν στην ουσία από την εισαγωγή στερεάς τροφής. Εκεί ισχύει ένα πολύ απλός κανόνας: σιγά-σιγά και με την καθοδήγηση του παιδιάτρου, χρησιμοποιούνται όλες οι τροφές. Με εξαίρεση τις σπάνιες περιπτώσεις αλλεργίας-δυσανεξίας ελάχιστων ατόμων, τα παιδιά πρέπει να έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν τα πάντα. Η αποστροφή των γονέων σε κάποια τροφή, δεν πρέπει να αποτελέσει λόγο να τη στερηθεί το παιδί. Σε περίπτωση άρνησης σε συγκεκριμένο φαγητό λαμβάνει χώρα η πρώτη σύγκρουση. Από την έκβαση αυτής της πρώτης μάχης μπορεί να κριθεί η ευκολία ή η δυσκολία διεξαγωγής όλου του “πολέμου”. Η τακτική είναι απλή: “Αυτό έχει μαγειρέψει σήμερα η μαμά. Αν δεν το θέλεις δεν πειράζει, μπορείς να πας για ύπνο, αλλά δεν θα φας τίποτα άλλο” (αλμυρό ή γλυκό) ούτε γάλα όμως! Πέτρα η καρδιά, χαμόγελο αγάπης, απομάκρυνση πεμπτοφαλαγγιτισών γιαγιάδων και τήρηση όσων ειπώθηκαν μέχρι τέλους με ηρεμία, χωρίς φωνές. Σε περίπτωση πλήρους άρνησης το παιδί πάει για ύπνο νηστικό, δεν θα πάθει τίποτα. Στη συνέχεια αρχίζουν οι τακτικοί ελιγμοί. Δεν επιμένουμε την επομένη, αλλά επανερχόμεθα κάποια άλλη μέρα με την ίδια αποφασιστικότητα. Αν η άρνηση είναι διαρκής και για όλα τα φαγητά, τότε επιμένουμε για όσες μέρες χρειαστεί. Η πείνα, ναι η πείνα, είναι καθοριστικός παράγων για την έκβαση της μάχης υπέρ μας. Σημαντική παρατήρηση: την ώρα του φαγητού το παιδί δεν πρέπει να παίζει, ή να βλέπει τηλεόραση, ή να κάνει οτιδήποτε ευχάριστο που να του αποσπά την προσοχή και να παρατείνει επ’ αόριστον την “διάρκεια του φαγητού”, η οποία θα είναι προκαθορισμένη, πχ μισή ώρα. Μετά πρέπει να είναι ειδοποιημένο ότι το πιάτο θα μαζευτεί και όσο πρόφτασε έφαγε. Εννοείται ότι τηρούμε τα προσυμφωνηθέντα, αλλιώς χάνουμε κάθε αξιοπιστία και μαζί μ’ αυτή και τον πόλεμο.
Εκτός από την ποικιλία που είναι ο θεμέλιος λίθος της σωστής διατροφής, το δεύτερο μέλημα είναι η τακτικότητα των γευμάτων με βάση ένα σχήμα, που θα μπορούσε να είναι πχ: πρόγευμα – κολλατσιό (φρούτο) – γεύμα – απογευματινό (γιαούρτι) – δείπνο. Δεν είναι καλή συνήθεια η δυνατότητα λήψης τροφής οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, απλώνοντας το χέρι σε κάθε είδους προϊόντα τα οποία παρέχονται επιδεικτικά σε μπουφέδες, τραπέζια, γραφεία, κοινώς οπουδήποτε. Σημαντικό αξίωμα: όχι στα 3 “Ο” (οποτεδήποτε, οσοδήποτε, οπουδήποτε).
Καλό είναι επίσης να αποφεύγουμε την κατανάλωση γλυκού λίγο πριν από το φαγητό.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, και η αρχή είναι το πρωινό. Καμία μέρα δεν πρέπει να ξεκινάει χωρίς πρωινό. Αυτό πρέπει να γίνει αντανακλαστικό τύπου Pavlof. Είναι δύσκολο αναμφισβήτητα για μια εργαζόμενη οικογένεια να το οργανώσει σε καθημερινή βάση, αλλά το πρωινό είναι η μητέρα των μαχών. Το πρόγευμα προσφέρει απαραίτητα συστατικά (ασβέστιο) για την ανάπτυξη σε ύψος και βιταμίνες, που βοηθούν, σύμφωνα με ιατρικές μελέτες, στην καλύτερη νοητική συγκέντρωση & απόδοση στα μαθήματα. Όλα αυτά βέβαια υπό την προϋπόθεση ότι περιέχει τα ακόλουθα: Φρεσκο-στυμμένο χυμό εσπεριδοειδούς, γάλα (ζεστό ή κρύο, φρέσκο ή μακράς διαρκείας, πλήρες ή ημιαποβουτυρομένο) η/και γιαούρτι, ψωμί ή συναφή (παξιμάδια, φρυγανιές, κριτσίνια), δημητριακά (κατά προτίμηση όχι σοκολατούχα), τυρί (λευκό ή κίτρινο), μέλι ή μαρμελάδα. Τα προαναφερθέντα μπορεί να είναι παρόντα καθημερινά όλα από λίγο, ή εναλλασσόμενα από μέρα σε μέρα.
Σχετικά με τα δύο άλλα κύρια γεύματα της ημέρας καλό είναι να βασίζονται στις αρχές της Μεσογειακής διατροφής με μεγαλύτερη όμως έμφαση στις πρωτείνες, δηλαδή με καθημερινή λήψη ή κρέατος, ή ψαριού ή αυγού.
Όμως το γνωστό και μεγάλο πρόβλημα, που λίγο ως πολύ αντιμετωπίζουν όλοι οι γονείς είναι η απέχθεια των παιδιών για τα λαχανικά και μάλιστα τα μαγειρεμένα (λιγότερο για τις ωμές σαλάτες). Εδώ η τακτική μάχης είναι η ακόλουθη: Το γεύμα πρέπει να ξεκινάει οπωσδήποτε με λίγο λαχανικό ή όσπριο από αυτά που δεν αγαπάει και να προχωράει με ένα από τα “αγαπημένα” (μακαρόνια, μπιφτέκια, πατάτες τηγανητές κλπ. Αν δεν φαγωθεί το λαχανικό δεν θα ακολουθήσει το προσφιλές φαγητό. Η συμφωνία κλείνεται από πριν και τηρείται μέχρι τελικής πτώσεως. Προκειμένου να μην επέλθη άγρια σύρραξη ορίζουμε λογική ποσότητα λαχανικού ή όσπριου. Ακόμα και λίγες πιρουνιές αρκούν.
Γενικά ποτέ δεν δίνουμε την εντύπωση ότι για μας είναι πολύ σημαντικό να φάει το παιδί, ούτε ότι μας κάνει χάρη όταν τρώει. Αντίθετα αποδίδει πολύ το παιχνίδι-μπλόφα “Δεν πιστεύω να σ’ αρέσει και να μας το φας, γιατί δεν έχουμε και πολύ…”.
Σχετικά με τα φρούτα προσπαθούμε να επιλέγουμε τα εποχιακά και όποτε είναι δυνατό να τρώγονται με τη φλούδα, εξηγώντας στο παιδί πόσο θα το βοηθήσουν να μην έχει δυσκοιλιότητα.
Και τα γλυκά; Που έχουν θέση τα γλυκά; Θα ήταν παράλογο να στερήσουμε από ένα παιδί τα γλυκά. Το αποτέλεσμα θα ήταν ακριβώς το αντίθετο. Από την αρχή όμως πρέπει να γίνει μια ξεκάθαρη εξήγηση, ότι δηλαδή τα τρώμε για την ευχάριστη γεύση. Έτσι, κατά προτίμηση αφού τελειώσει το φαγητό δικαιούμαστε και μια γλυκιά γεύση “για την ευχαρίστηση”.
Κατά τον ίδιο τρόπο ορίζουμε και την συχνότητα που θα τρώει και τα σκουπιδοφαγητά (μπέργκερ, χοτ ντογκ, σφολιατοειδή κλπ) και άλλες νοστιμιές (πίτσα, σουβλάκι, λουκάνικα) των ταχυφαγείων και λοιπών ταβερνοβελιστηρίων. Μπορεί να τρώει και από αυτά το παιδί, αλλά σπάνια. Δηλαδή πρέπει να ξέρει ότι δεν είναι καλά για την υγεία, αλλά είναι αποδεκτό να τα τρώμε που και που για την ευχαρίστηση της γεύσης. Καλό θα ήταν να μην υπερβαίνουν σε συχνότητα την μία φορά ανά 15ήμερο.
Στην ίδια κατηγορία υπάγονται και τα αφεψήματα (χυμοί φρούτων και κόλες). Δεν προσφέρουν κανένα όφελος στον οργανισμό, παρά μόνον ευχάριστο ξεδίψασμα και γλυκιά γεύση. Νερό και μόνο νερό, δροσερό, από την βρύση ή το ψυγείο, είναι η καλύτερη επιλογή. Θα ήταν μεγάλη επιτυχία αν γινόταν κατανάλωση αναψυκτικών από τα παιδιά μόνον σε πάρτυ, γιορτές και εξόδους. Δυστυχώς πρόκειται μάλλον για χαμένη μάχη, καθώς και οι περισσότεροι ενήλικες τα καταναλώνουν καθημερινά, με αποτέλεσμα να λειτουργούν σαν κακό πρότυπο. Σε πρόσφατη εκπαιδευτική δραστηριότητα στο ΚΔΑΠ του δήμου Κορωπίου προτείναμε σαν πρωτότυπη ιδέα στα παιδιά να “φτιάξουν” την δική τους Ελληνική “κόκα κόλα” ανακατεύοντας επί τόπου σιρόπι βυσσινάδας με ανθρακούχο μεταλλικό νερό ελληνικής πηγής. Η αποδοχή και ο ενθουσιασμός των παιδιών ξεπέρασε τις προσδοκίες μας και αποδεικνύει ότι με απλά μέσα και γερή δόση φαντασίας μπορεί να γίνουν πολλά.
Τέλος μια φιλική συμβουλή, όχι από έναν Ενδοκρινολόγο, αλλά από έναν γονιό: μην προσπαθείτε να πετύχετε πολλά πράγματα σε στιγμές γιορτής ή κοινωνικής συναναστροφής. Αφήστε τον “εχθρό” να κερδίσει αυτή τη μάχη. Ο πόλεμος συνεχίζεται από την επομένη. Θυσιάστε την εξαίρεση για να κερδίσετε την καθημερινή ρουτίνα.
Ο Χάρης Κανδηλώρος είναι γιατρός Ενδοκρινολόγος.
