Με αφορμή το φαινόμενο της ηθικής παρακμής που μαστίζει τον δημόσιο βίο της χώρας εδώ και πάρα πολλά χρόνια, έχουν γραφεί (στον Τύπο) κι έχουν ακουσθεί (στα τηλεκανάλια) πολλά και διάφορα. Ωστόσο, οι νοήμονες Έλληνες πολίτες δεν έπαψαν ποτέ να διερωτώνται: Ποιός από τους δύο κυρίαρχους παράγοντες των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων (ο Λαός ή οι Ηγέτες του) είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία και εξάπλωση του παρακμιακού αυτού φαινομένου; Είναι άραγε υπεύθυνος ο λαός που αρνείται να συμμορφωθεί ή είναι οι ηγέτες του (Κυβέρνηση και Αντιπολίτευση) που με τις πράξεις ή τις παραλείψεις τους, αλλά και με το παράδειγμά τους πολλές φορές, καθοδηγούν και ενθαρρύνουν τους πολίτες να μην σέβονται τους νόμους και τους ηθικούς κανόνες;
Κατά μία εκδοχή, την οποία εξέφρασε παλαιότερα ο πρώην πρωθυπουργός Κων. Σημίτης (αυτή είναι η Ελλάδα), για κάθε τι πού πάει στραβά σ’ αυτήν τή χώρα υπεύθυνος είναι ο απείθαρχος ελληνικός λαός. Ο οποίος, ως γνωστόν, για περισσότερο από μια εικοσαετία βρισκόταν και στην… εξουσία (“το ΠΑΣΟΚ στην Κυβέρνηση, ο Λαός στην Εξουσία”).
Κατά μία άλλη όμως μαρτυρία, η οποία έρχεται από τα βάθη της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους (Ισοκράτους Λόγοι, ‘Επιστολή προς Νικοκλέα’, παράγρ. 31), η ευθύνη βαρύνει αποκλειστικά και μόνον τους ηγέτες. Των οποίων ο λαός απλώς μιμείται τη συμπεριφορά: “Μή τούς μέν άλλους αξίου κοσμίως ζήν, τούς δε βασιλέας ατάκτως, αλλά τήν σαυτού σωφροσύνην παράδειγμα τοίς άλλοις καθίστη, γιγνώσκων ότι τό τής πόλεως όλης ήθος ομοιούται τοίς άρχουσιν.”
Βέβαια, ο Ισοκράτης, τον παραινετικό αυτόν λόγο τον απευθύνει στον Νικοκλέα (νεαρό βασιλιά της Σαλαμίνας της Κύπρου) και όχι σε εκλεγμένους από τον λαό ηγέτες. Αλλά και πάλι, αν ζούσε σήμερα ο Ισοκράτης και παρακολουθούσε τα τεκταινόμενα στον δημόσιο βίο είναι μάλλον βέβαιο ότι δεν θα είχε κανέναν δισταγμό να απευθύνει την ίδια παραίνεση και “τοις σημερινοίς άρχουσιν”. Και φυσικά, δεν θα έκανε αποδεκτή ούτε την άποψη σύμφωνα με την οποία “η κάθε κοινωνία έχει τους ηγέτες που τής αξίζουν”, αλλά θα υποστήριζε ότι αυτό οφείλεται στο ότι κάποιοι ηγέτες του στο παρελθόν, με πράξεις αντίθετες προς την πολιτική ηθική και με σκοπό την απόκτηση εκλογικής πελατείας, είχαν απευθυνθεί στα πιο ταπεινά ένστικτα του ελληνικού λαού, υποβαθμίζοντας έτσι το ήθος του και καθιστώντας τον “καθ’ εικόνα και ομοίωσιν των ηγετών του”.
Ερώτημα: Μήπως ο Πρόεδρος τής Βουλής θα έπρεπε να αναρτήσει τη ρήση αυτή του Ισοκράτη σε ένα εμφανές σημείο του Ελληνικού Κοινοβουλίου, ώστε όλοι οι πολιτικοί μας άρχοντες, κυβερνώντες και αντιπολιτευόμενοι, να την αποστηθίσουν και σιγά-σιγά ν’ αρχίσουν να την εφαρμόζουν;
Ο Ιωάννης Καμάρας είναι οικονομολόγος (PhD, Sussex). Υπήρξε διευθυντικό στέλεχος της Τράπεζας της Ελλάδος. Διετέλεσε Επίτροπος της Τράπεζας Κρήτης κατά τη διάρκεια του Σκανδάλου Κοσκωτά.
