“Επικοινωνία: η επόμενη ημέρα”. Σοφός τίτλος χθεσινού Συνεδρίου της εγχώριας επικοινωνιακής βιομηχανίας. Ο όρος συνήθως συνοδεύει την επαύριο μιας καταστροφής και προκαλεί ένα και μόνο σχόλιο: η επόμενη ημέρα είναι ήδη εδώ. Και αν η βιομηχανία δεν πράξει τα δέοντα, η ημέρα αυτή θα είναι εξίσου δραματική με τις προηγούμενες.
Όπως γράφει ο Στέλιος Ιωάννου στο naftemporiki.gr, οι συμμετέχοντες (διαφημιστές, διαφημιζόμενοι, επικοιωνιολόγοι και άλλοι «ειδικοί») τόνισαν την ανάγκη ρύθμισης του ραδιοτηλεοπτικού πεδίου με αδειοδότηση, ενώ ζήτησαν να αφεθεί η επιχειρηματικότητα ελεύθερη να λειτουργήσει, να διευκολυνθούν οι συγχωνεύσεις στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και να αρθούν οι παράλογες φορολογικές επιβαρύνσεις, όπως ο “φόρος τηλεόρασης”. “Η κρίση είναι μια ευκαιρία να λειτουργήσει η αγορά στην Ελλάδα με όρους ελεύθερης οικονομίας”, είπαν.
Σωστή η αυτοκριτική. Με μία επισήμανση. Το κράτος, στο οποίο απευθύνονται, είναι πλέον ο πιο αδύναμος κρίκος ενός συστήματος που έμαθε να ζει – και αυτό – με δανεικά. Με μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων από αυτό που άντεχε η ελληνική αγορά, ανύπαρκτη στρατηγική, με εξωπραγματικές, αλαζονικού τύπου αξιώσεις αμοιβών, στη βάση των αναγκών του νεοπλουτισμού και όχι σε σχέση με το παραγόμενο προϊόν. Έτσι, κάποια στιγμή, όπως πρόσφατα συνέβη και με γνωστό κανάλι εθνικής εμβέλειας, τα λεφτά σώθηκαν, η βρύση έκλεισε και έγινε αντιληπτό ότι τα μεγαλο-στελέχη αποτελούσαν μέρος του προβλήματος.
Οι ελληνικές τηλεοπτικές επιχειρήσεις δεν διαφέρουν και πολύ από τη μέση εγχώρια μεταποιητική επιχείρηση, η οποία παράγει ένα παραδοσιακό προϊόν, μέτριας ποιότητας, αποκλειστικά και μόνο για το ντόπιο καταναλωτικό κοινό. Όμως, η διαδρομή τελείωσε. Μάλλον έχει τελειώσει εδώ και καιρό, αλλά η αποφυγή δημοσίευσης ποιοτικών στοιχείων μελετών και ερευνών διαιώνισε την ψευδαίσθηση για μερικά χρόνια ακόμη. Έως ότου έφτασε η κρίση. Και πλέον δεν είχε σημασία.
Το αρνητικό είναι ότι κατρακυλούν όλοι μαζί. Γιατί; Αντί απάντησης, ένα μικρό παράδειγμα που ευχαριστεί πάντα τα παιδιά στις τάξεις μου: “πώς αναγνωρίζετε την έλλειψη ανταγωνισμού στην τηλεοπτική αγορά; Δεν έχετε παρά να ξεκινήσετε το ζάπινγκ μόλις γίνει το διαφημιστικό break. Πριν από την κρίση, παντού βλέπατε διαφημίσεις. Τέτοιος συντονισμός στην στρατηγική του προγραμματισμού εκπομπών και διαλλειμμάτων. Ακόμη και στην ροή των πρωϊνάδικων ή των μεσημεριανών σκουπιδο-εκπομπών. Σήμερα, είτε επειδή λιγόστευσαν οι διαφημίσεις, είτε επειδή η κάθε τηλεοπτική επιχείρηση άρχισε να φροντίζει τον εαυτό της, το ζάπινγκ απέκτησε νόημα. Μαζί και ο ανταγωνισμός για… την προσέλκυση της προσοχής σας».
Η εγχώρια τηλεοπτική βιομηχανία αργοπεθαίνει σε ζωντανή μετάδοση. Στην Ελλάδα, το διαδίκτυο θα είναι όντως το killer medium, το οποίο, αφού προκάλεσε ανήκεστο βλάβη στις χάρτινες εφημερίδες, προχωρεί με βιαιότητα στη διάλυση του παραδοσιακού τηλεοπτικού θεάματος. Και όταν ακούτε «διαδίκτυο», μην πάει ο νους σας μόνο στους ιστότοπους. Σκεφτείτε το ως τρόπο ζωής. Η επίδραση της ψηφιακής τεχνολογίας στις καθημερινές μας συνήθειες είναι εξίσου σημαντική με το περιεχόμενο.
Τί θα γλυτώσει από όλο αυτό το τσουνάμι; Με παραδοσιακούς όρους αυτά για τα οποία θα είστε διατεθειμένοι να πληρώσετε για να παρακολουθήσετε. Σε πακέτο, ή ανά εκπομπή.
Το μέλλον του (πρώην τηλεοπτικού) περιεχομένου βρίσκεται online. Η εξάπλωση των ευρυζωνικών δικτύων θα επιτρέψει στους τηλεθεατές να πληκτρολογούν το domain του τηλεοπτικού σταθμού και να παρακολουθούν προγράμματα οπουδήποτε και αν βρίσκονται. Σε ένα ακόμη πιο προωθημένο σενάριο εξέλιξης, το τηλεοπτικό κοινό θα μπορεί να επιλέγει μενού εκπομπών από διαφορετικούς τηλεοπτικούς σταθμούς και να χρεώνεται ανάλογα με τη χρήση και τον πακέτο περιεχομένου που θα προκύπτει από τις επιλογές του.
Η ψηφιακή εποχή ωριμάζει με ταχύτητα. Προκαλεί την αναθεώρηση πολλών εννοιών που στη σύγχρονη εποχή θεωρούνται δεδομένες. Μία από αυτές είναι η σχέση του κοινού με τα μέσα ενημέρωσης. Ήδη, διεθνώς, παρατηρείται μείωση της παρακολούθησης κλασικής τηλεόρασης από τους νεότερους, σε ηλικία, χρήστες του διαδικτύου. Οι προτιμήσεις των νέων, ηλικιακά, κοινωνικών ομάδων οδηγούν τις εξελίξεις και καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις μελλοντικές στρατηγικές ανάπτυξης των επιχειρήσεων της επικοινωνιακής βιομηχανίας.
Το μόνο που απομένει στους παραδοσιακούς τηλεοπτικούς σταθμούς είναι να προσαρμοστούν στις εξελίξεις… Με στρατηγικές αποφάσεις και σαφώς λιγότερα κεφάλαια από αυτά που “απαιτήθηκαν” για την παρακμή τους.
Ο Δημήτρης Καμάρας είναι δημοσιογράφος (PhD, London). Εχει εργαστεί σε εφημερίδες, στο διαδίκτυο και στον τομέα της πολιτικής επικοινωνίας και στρατηγικής.
